محمد افندی توفیقتوفیق، محمد افندی (شعبان ۱۲۵۹-۱۳۱۱/ سپتامبر ۱۸۴۳-۱۸۹۳)، تاریخ‌نویس، روزنامه‌نگار و طنزنویس و شاعر اواخر دولت عثمانی بوده است. ۱ - معرفی اجمالیوی در استانبول به‌دنیا آمد [۱]
Akün, O F,» Գinâsiºnin fatintezkeresi baskısındaki yeni biyografik bilgiler، ص۲۹۱ «, Türkiyatmecmuası, Istanbul, ۱۹۶۵.
پدرش، مصطفی آغا ینی‌چری سابق، مأمور گمرک، و مادرش نیز کنیزی آزادشده بود. [۲]
IA، ج۱۲، ص۲۱۲.
تحصیلات توفیق به جز ۴ سال (از ۱۲۶۹ق/۱۸۵۳م) در مدرسه رشدیه، منظم نبود، اما او برای جبران کمبودهای تحصیلی خود به مطالعات بسیار دست زد و نزد خیالی افندی موصلی، شاعر هم‌دوره خود، خمسه نظامی را خواند. [۳]
توفیق، محمد افندی، ج۱، ص۱۹۵، قافله شعراء، استانبول، ۱۲۹۰-۱۲۹۳ق.
۲ - روزنامهنگاریتوفیق در ۱۲۷۳ق/۱۸۵۷م به استخدام وزارت جنگ درآمد. آغاز فعالیت روزنامه‌نگاری او در ۱۲۸۴ق/۱۸۶۷م با روزنامه مخبر بود. [۴]
توفیق، محمد افندی، ج۱، ص۳۰،، یادگار مجارستان، استانبول، ۱۲۹۴ق.
پس از آن در کنار کارهای مختلف دولتی، در روزنامه‌های استانبول، ترقی، بصیرت، وقت و طریق فعالیت روزنامه‌نگاری خود را ادامه داد. هم‌چنین سردبیری روزنامه رسمی شهر بورسه به نام خداوندگار را بر عهده داشت که پس از انتشار آن به علت نامعلومی استعفا کرد. [۵]
Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi, Istanbul, ۱۹۹۳، ج۸، ص۲۴۰-۲۴۱.
توفیق با برخورداری از تجربه سردبیری در نشریه خداوندگار، روزنامه عصر را تأسیس کرد و با چاپ ضمیمه هفتگی طنز در این روزنامه، پیشگام طنز در روزنامه‌نگاری عثمانی شد. وی پس از تعطیلی روزنامه عصر، در سازمان «ترقی ـ سرگرمی۲» که روزنامۀ ترقی را بنیان گذاشته بود، کار طنزنویسی را ادامه داد. اما خود او روزنامه‌های طنز دیگری تأسیس کرد که عبارت بودند از: لطایف عصر، گوزه۳ (پر حرف) و چایلاق۴ (شاهین) که به سبب همین روزنامه آخری به چایلاق توفیق نیز شهرت یافت. [۶]
Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi, Istanbul, ۱۹۹۳، ج۷، ص۳۷۹۸.
توفیق از ۱۳۰۱ق/۱۸۸۴م تا زمان مرگ، روزگار خود را در استانبول به کار روزنامه‌نگاری در روزنامه طریق گذراند. در این دوره که پرپارترین مرحله زندگی او ست، به تألیف مجموعه‌هایی پرداخت که به سبب انتشارشان به شکل جزوه، برخی از آن‌ها ناتمام مانده است. [۷]
EI۱، ج۸، ص۲۷۲.
۳ - شعرسراییتوفیق شاعر و نویسنده‌ای نوگرا، با شیوه و سبکی کاملاً شخصی است. او نه غرب‌گرای محض است، نه صرفاً مقلد سنت، اما برای زندگی و سنت‌های مردم میهنش اهمیت بسیار قائل است و با نوشتن رمان و حکایت سعی می‌کند زندگی مردم عادی را به تصویر بکشد. از سوی دیگر وی به گردآوری لطایف و حکایات رایج میان مردم دست زد؛ از این رو می‌توان او را پیشگام گردآوری و ثبت ادبیات شفاهی در ترکیه دانست. [۸]
Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi, Istanbul, ۱۹۹۳، ج۸، ص۲۴۱.
۴ - آثـارتوفیق نویسنده‌ای پرکار بود و آثار بسیاری بر جای گذاشت. عمر فاروق آکون آثار او را به این صورت بخش‌بندی کرده است. [۹]
Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi, Istanbul, ۱۹۹۳، ج۸، ص۲۴۲-۲۴۴.
۴.۱ - آثار ادبی۱. لطایف انشاء (۳ج، ۱۲۸۴-۱۲۸۵ق)؛ ۲. نظام‌العالم لجناب آق حصاری (۱۲۸۷ق)؛ ۳. قافله شعراء (۱۲۹۰-۱۲۹۳ق) که تا حرف «دال» نوشته شده است؛ ۴. استانبول ده بیرسنه (۱۲۹۹-۱۳۰۰ق)، اثر مشهور توفیق درباره آداب و سنن مردم این شهر به صورت حکایت؛ ۵. ایکی گلین اُداسی (۱۳۰۱-۱۳۰۲ق)، یک رمان اجتماعی درباره زنان. ۴.۲ - آثار طنز و نشر متون قدیم۱. لطایف حکایت و غرایب روایت (۱۲۸۸-۱۲۸۹ق)؛ ۲. آثارپریشان (۱۲۹۷-۱۲۹۸ق)؛ ۳. نوادر الظرفاء (۱۲۹۹ق)؛ ۴. لطایف نصرالدین (۱۲۹۹ق)؛ ۵. بوآدَم (۱۲۹۹-۱۳۰۱ق)؛ ۶. خزینۀ لطایف (۱۳۰۲-۱۳۰۳ق)؛ ۷. تخریج خرابات (۱۳۰۰ق). ۴.۳ - آثار تاریخی۱. مشاهیر عثمانیه ـ تراجم احوال کاپوتان دریا مشهور غازی خیرالدین پاشا بار باروس (۱۲۹۳ق)؛ ۲. تاریخ یا سنۀ ۱۱۷۱ جنایتلری (۱۳۰۲ق)؛ ۳. یادگار مجارستان ـ عصر عبدالحمیدخان (۱۲۹۴ق)، شرح سفر، به همراه هیئتی به مجارستان. ۵ - فهرست منابع(۱) توفیق، محمد افندی، قافله شعراء، استانبول، ۱۲۹۰-۱۲۹۳ق. (۲) توفیق، محمد افندی،، یادگار مجارستان، استانبول، ۱۲۹۴ق. (۳) Akün, O F,» Գinâsiºnin fatintezkeresi baskısındaki yeni biyografik bilgiler «, Türkiyatmecmuası, Istanbul, ۱۹۶۵;. (۴) EI۱;. (۵) IA;. (۶) İstanbul ansiklopedisi, ed R E Koçu, Istanbul, ۱۹۶۰;. (۷) Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi, Istanbul, ۱۹۹۳. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد افندی توفیق»، شماره۶۱۸۱. رده‌های این صفحه : تاریخ نویسان ترک تبار | روزنامه نگاران ترک تبار | طنز نویسان ترک تبار | مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی | نویسندگان ترک تبار
|